Το ηφαίστειο της Καντάνιας
Το μάζεμα των ελαιών εν ΜυτιλήνηΕπιστρέφοντας από την Αμερική, τον Ιούνιο του 1961, σταμάτησα για λίγες μέρες στο Παρίσι. Και καθώς βγήκα να χαζέψω στους δρόμους, το πρώτο πράγμα που είδα ήτανε, σε μια βιτρίνα βιβλιοπωλείου, όπου συνήθιζα να πηγαίνω άλλοτε, η μεγάλη «αφίσα» της Έκθεσης Θεοφίλου που είχε ανοίξει, ακριβώς εκείνη την εβδομάδα στις αίθουσες του Λούβρου. Η καρδιά μου άρχισε να χτυπά δυνατά. Έ λοιπόν ναί, υπήρχε δικαιοσύνη σ’ αυτόν τον κόσμο. Άρχισα πάλι να σιγοπερπατώ και ν' αναλογίζομαι άθελά μου πως είχε η αρχίσει η ιστορία αυτή. Τα πρώτα δειλά βήματα, τα διαβήματα πέντ' έξι φίλων, τα άρθρα του Σπύρου Μελά μέσα στη γενική κατακραυγή, των «μορφωμένων». Ύστερα, τα δύο δημοσιεύματα σε ξένα περιοδικά, το ένα στο Voyαge en Grece, και το άλλο στο Arts et Μetiers Grαphiques. Αργότερα, την πρώτη επίσημη έκθεση στο «Βρετανικό Ινστιτούτο» των Αθηνών. Και τώρα...
Βέβαια, υπήρχε πίσω απ' όλα αυτά ένας άνθρωπος. Σεμνός και αθόρυβος, όπως όλοι που κάνουν καλό σ’ αυτό τον τόπο, κάποτε και παρά την θέληση μας. Που αγαπούσε την καλή ζωγραφική και αγαπούσε την μικρή πατρίδα του με την ιερότητα προς τις αισθήσεις - το γευστικό χρώμα, το γευστικό φρούτο- που έχουν οι σωστοί Έλληνες, όταν το κατορθώνουν να μένουν σωστοί, - τι περίεργο – μακριά απ’ τον τόπο τους. Μιλώ για τον Ε. Teriade (Στρατή Ελευθεριάδη), που με τη νηφάλια κρίση του, και το ανοιχτό πνεύμα του, κράτησε από τη γαλλική πρωτεύουσα τα ηνία της Καλλιτεχνικής ζωής σ' όλο το μάκρος που αξιώθηκε να διατρέξει η μοντέρνα τέχνη, από την αρχή σχεδόν του αιώνα ως τις ημέρες μας. Η τύχη το έφερε να βρεθώ κοντά του για ένα μεγάλο διάστημα και να παρακολουθήσω με πόση σοφία ήξερε να κρατά το ζύγι ανάμεσα στα ταπεινά και στα μεγάλα - φτάνει και τα δυο τους να 'χανε τη σφραγίδα της γνησιότητας. Ανάμεσα σ' ένα μισογκρεμισμένο «πύργο» της Βαρειάς και σ’ ένα δουκικό παλάτι της Τουραίνης, σ’ έναν μπαξέ της Γέρας και σ' ένα ροδώνα της Κυανής Ακτής. Και για να προχωρήσω: ανάμεσα σ ένα Θεόφιλο και σ’ έναν Βonnard. Η καλή ζωγραφική, όπως και οι καλές ανθρώπινες σχέσεις, δεν έχουν άλλο διακριτικό από την ποιότητα. Μου μένει αξέχαστο ένα βράδυ, όταν έμενα στο Παρίσι, που μαζί με τον Alberto Giacometti μας φώναξε στο σπίτι του και μας έδειξε λίγα έργα του Θεόφιλου, απ' αυτά που είχε πάρει μαζί του. Με πόση ευλάβεια, με πόση προσοχή να μη δείξει την παραμικρή συγκατάβαση. Ήταν κάτι, άλλωστε , που το έκανε σπάνια, όταν το έφερνε ο λόγος, και πάλι χωρίς να κουράζει τον θεατή, χωρίς να συνοδεύει με σχόλια μια δουλειά που μιλούσε από μόνη της.
Βέβαια, υπήρχε πίσω απ' όλα αυτά ένας άνθρωπος. Σεμνός και αθόρυβος, όπως όλοι που κάνουν καλό σ’ αυτό τον τόπο, κάποτε και παρά την θέληση μας. Που αγαπούσε την καλή ζωγραφική και αγαπούσε την μικρή πατρίδα του με την ιερότητα προς τις αισθήσεις - το γευστικό χρώμα, το γευστικό φρούτο- που έχουν οι σωστοί Έλληνες, όταν το κατορθώνουν να μένουν σωστοί, - τι περίεργο – μακριά απ’ τον τόπο τους. Μιλώ για τον Ε. Teriade (Στρατή Ελευθεριάδη), που με τη νηφάλια κρίση του, και το ανοιχτό πνεύμα του, κράτησε από τη γαλλική πρωτεύουσα τα ηνία της Καλλιτεχνικής ζωής σ' όλο το μάκρος που αξιώθηκε να διατρέξει η μοντέρνα τέχνη, από την αρχή σχεδόν του αιώνα ως τις ημέρες μας. Η τύχη το έφερε να βρεθώ κοντά του για ένα μεγάλο διάστημα και να παρακολουθήσω με πόση σοφία ήξερε να κρατά το ζύγι ανάμεσα στα ταπεινά και στα μεγάλα - φτάνει και τα δυο τους να 'χανε τη σφραγίδα της γνησιότητας. Ανάμεσα σ' ένα μισογκρεμισμένο «πύργο» της Βαρειάς και σ’ ένα δουκικό παλάτι της Τουραίνης, σ’ έναν μπαξέ της Γέρας και σ' ένα ροδώνα της Κυανής Ακτής. Και για να προχωρήσω: ανάμεσα σ ένα Θεόφιλο και σ’ έναν Βonnard. Η καλή ζωγραφική, όπως και οι καλές ανθρώπινες σχέσεις, δεν έχουν άλλο διακριτικό από την ποιότητα. Μου μένει αξέχαστο ένα βράδυ, όταν έμενα στο Παρίσι, που μαζί με τον Alberto Giacometti μας φώναξε στο σπίτι του και μας έδειξε λίγα έργα του Θεόφιλου, απ' αυτά που είχε πάρει μαζί του. Με πόση ευλάβεια, με πόση προσοχή να μη δείξει την παραμικρή συγκατάβαση. Ήταν κάτι, άλλωστε , που το έκανε σπάνια, όταν το έφερνε ο λόγος, και πάλι χωρίς να κουράζει τον θεατή, χωρίς να συνοδεύει με σχόλια μια δουλειά που μιλούσε από μόνη της.
Οδυσσέα Ελύτη,
Ανοιχτά Χαρτιά
Εκδόσεις Ίκαρος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου